Yapay Zeka (AI) Nedir? Özellikleri, Türleri ve Kullanım Alanları
Yapay zeka (artificial intelligence) her yerde. Haberlerde, aile toplantılarında, dost buluşmalarında sürekli karşımıza çıkıyor. Haklı bir sebebi var. Çünkü yapay zeka dünyanın işleyiş şeklini değiştiriyor.
Küçük işletme sahipleri ve girişimciler için yapay zekanın faydaları saymakla bitmez. Her boydan işletmenin kullanabileceği yapay zeka uygulamaları gün geçtikçe popülerleşiyor. Pazarlama çalışmalarınıza hız vermek, operasyonları optimize etmek hatta başından sonuna bir web sitesi oluşturmak için yapay zekayı kullanabilirsiniz. Peki yapay zeka nasıl çalışır? Bu büyüleyici teknolojinin gizemli perdesini aralarken bize katılın.
Bu detaylı yapay zeka rehberinde aşağıdaki konuları inceledik:
Yapay Zeka (AI) Nedir?
Yapay zeka bir makinenin bilgi işlemek için beynimizi taklit etme kabiliyetidir. Yapay zeka, karar verme modellerinin temelini oluşturan örüntüleri belirlemek için geniş veri setlerini analiz eden algoritmalar ve kurallardan yararlanır.
Yapay zeka tek bir teknoloji değildir, makinelerin zekasını geliştirmek için birlikte çalışan çeşitli teknoloji ve metodolojilerden oluşur. Yapay zekayı işletme süreçlerinize ve iş akışlarınıza entegre ederken bu bileşenleri anlamak, yapay zekadan daha etkili şekilde yararlanmanıza yardımcı olabilir.
Yapay Zeka Özellikleri (Basit Anlatımla)
Yapay zeka çok çeşitli uzmanlık alanları ve tekniklerini kapsayan genel bir terimdir. Bu alanların birbirinden tamamen ayrı olmadığını, sıklıkla kesiştiğini ve birbirilerini tamamladığını da belirtelim. İşte farklı yapay zeka alanlarından bazı örnekler:
Makine Öğrenimi (ML)
Yapay zekanın merkezinde yer alan Makine öğrenimi - Machine learning (ML), makinelerin kendi kendine öğrenebilmesini ve insan müdahalesine gerek kalmadan zaman içinde performansını iyileştirebilmesini ifade eder. Makine öğreniminde, öğrenmenin temeli olarak veri kullanılır. Kullandığınız müzik hizmeti sevdiğiniz türleri makine öğrenme sayesinde öğrenip bütün hafta Ezhel dinlediyseniz size Murda'ya da göz atmanızı önerebilir.
Derin Öğrenme (DL)
Makine öğreniminin alt kümesi olan derin öğrenme - Deep learning (DL), verileri analiz etmek ve karmaşık görevleri gerçekleştirmek için çok katmanlı yapay sinir ağları kullanır. Daha geniş bir kavram olan makine öğrenimi, makinelerin kendi kendine öğrenmelerini sağlayan geniş teknikleri ifade ederken derin öğrenme, makine öğrenimi içinde daha özel bir yaklaşımdır. Derin öğrenmede görmek, yazmak veya sanat eseri oluşturmak gibi insana özgü görevler yapay sinir ağlarıyla gerçekleştirilir.
Doğal Dil İşleme (NLP)
Doğal Dil İşleme - NLP yani Natural language processing, makinelerin insan dilini anlamasını, işlemesini ve taklit etmesini sağlayan bir yapay zeka dalıdır. Bunu en yaygın olarak gördüğümüz yer Amazon Alexa veya Google Asistan gibi sesli asistanlardır. Bu ürünler, "Spotify'da Ezhel'den 'Bul Beni' şarkısını çal" gibi bir komut verdiğimizde bize uygun şekilde karşılık verir. Alexa kaybolmadığınızı, şarkının isminin bu olduğunu NLP sayesinde anlar. Yani NLP, makinelerin insan komutlarını anlayıp doğal bir şekilde karşılık vermesini sağlar.
Sinir Ağları
Sinir ağları veya Yapay sinir ağları (YSA) - “artificial neural networks (ANNs), insan beyninin veri işleme fonksiyonunu taklit eden bir derin öğrenme bileşenidir. Yapay sinir ağı "düğüm" adı verilen yapay nöronlardan oluşan birden çok katmandan meydana gelir. Düğümler sürekli bahsettiğimiz bu verileri işlemek için kullanılır. Yapay sinir ağları karmaşık olduğundan aşağıda iki bölüme ayırarak açıkladık.
Mantık yürütme ve problem çözme
Yapay zeka sistemleri sorunları çözmek için insanlardaki mantık yürütmeye benzer bir simülasyon gerçekleştirir. Buradaki anahtar kelime "simülasyon". Bilgisayarlar henüz insanlar gibi mantık yürütemiyor. Bunun yerine karar vermek için veri, algoritma ve olasılık kullanılıyor. Bunu satranç oynayan bir bilgisayarın sonraki hamle stratejisinde veya ChatGPT'nin bir soruya geçmişte verilen yanıtlara göre yanıt vermesinde görebiliriz.
Algı
Algı, yapay zekanın yoruma dayalı işlevidir. Yapay zeka sistemleri gerçek dünyadaki senaryoları algılamak, analiz ve bilgileri insanlara aktarmak için sensörler kullanır. Aracınızın çok yakındaki bir nesne için size uyarı vermesi bu şekilde sağlanır. Otonom araçlar, sensörler ve algıyla ilerleyerek ve engellerden kaçınarak bunu bir sonraki seviyeye taşır.
Görüntü İşleme (CV)
Bilgisayarların fotoğraf ve video gibi görsel verileri anlaması Terminatör filmini hatırlatsa da insanların bilgiyi işlemesini taklit etmek için bu çok önemlidir. Bilgisayarlı görü (Computer vision) kararlar almak için fotoğraf ve video gibi görsel verileri yorumlar. Kullandığınız sosyal platformun toplu aile fotoğrafında sizi otomatik olarak etiketlemesi CV sayesinde mümkündür.
Bilişsel Hesaplama
Bilişsel hesaplama (cognitive computing, CC) yapay zekanın akıllı bir başka dalı gibi düşünebilirsiniz. Bilişsel hesaplama algoritma ve veri kullanarak, karar vererek, tahminlerde bulunarak ve analizler sağlayarak insan düşünce sürecini taklit eder. Bu sistemler henüz insan düşüncelerini mükemmel şekilde kopyalayamasa da içeriğe ek olarak bağlamı da anlayacak şekilde eğitildi. Örneğin, teknoloji bağlamında "apple" hakkında sohbet ettiğiniz bir bilişsel sistem size gelip meyve salatası tarifi vermez.
Yapay Zeka Türleri
Güçlü yapay zeka, zayıf yapay zeka ve süper akıllı yapay zeka: 1900'lerin başlarında temeli atılan yapay zeka, o zamandan beri önemli ölçüde evrildi. (Bu kadar eski olduğuna inanmayanlar buraya tıklayabilir). Ancak elimizdeki tür hala Zayıf Yapay Zeka veya Dar Yapay Zeka olarak adlandırılıyor. Zayıf yapay zeka, belirli görev veya alanlar için tasarlanan ve eğitilen yapay zeka sistemlerini ifade ediyor. Bu sistemler önceden belirlenmiş bağlamlarında başarılı olsa da insanlarınkine benzer kapsamlı ve genel zekadan yoksun. Örneğin, Wix gibi yapay zeka web sitesi oluşturma araçları bir zayıf yapay zeka biçimi çünkü buradaki tek amaç, yeni bir web sitesi kurmanıza yardımcı olmak. ChatGPT de bir zayıf yapay zeka biçimi çünkü bu aracın tek görevi, doğal dilde metin halinde yanıtlar oluşturmak.
Diğer yandan yapay zeka araştırma ve geliştirme topluluğu hala Güçlü Yapay Zeka (ya da Genel Yapay Zeka) için çalışıyor. Beklenti gelecekte çok çeşitli görev ve alanlarda bilgiyi anlama, öğrenme ve uygulama yeteneğine sahip insan benzeri bir genel zeka oluşturabilmek.
Süper akıllı yapay zeka ise geceleri rüyalarımıza giren cinsten yapay zeka vizyonu. Bu terim tüm alanlarda insan yeteneklerini aşan varsayımsal yapay zeka seviyesini ifade ediyor. Güçlü yapay zekadan daha gelişmiş ve kapsamlı olan bu versiyonun gelişimi henüz tamamen teoriden ibaret.
Yapay Zeka Seviyeleri
Yapay Zeka (AI) kapasite ve özelliklerine göre çeşitli seviyelere ayrılabilir. Tipik yapay zeka seviyeleri şunlar:
Reaktif - Tepkisel Yapay Zeka
Yalnızca mevcut veriyle çalışır, belirli görevlere odaklanır ve deneyimden öğrenme yeteneği yoktur. Reaktif veya Tepkisel yapay zeka (Reactive AI), öneri motorları ve spam filtreleri gibi alanlarda başarılıdır ancak bu türün yetenekleri sınırlıdır. Öngörü becerisi yoktur ve uyarlama yapamaz veya beklenmeyen olayları tahmin edemez.
Sınırlı Bellek Yapay Zeka
Bu yapay zeka türü geçmiş deneyimlerinden verileri geçici olarak saklayarak zaman içinde öğrenebilir ve gelişebilir. Google'ın AlphaStar ürünü bir sınırlı hafızalı yapay zeka örneğidir. AlphaStar, StarCraft 2 isimli strateji oyununu tekrar tekrar kendine karşı oynayarak oyunda kendini geliştirdi. 2019'da yapılan bir çalışmada bu yapay zekanın resmi sıralamaya sahip satranç oyuncularının %99,8'inden daha iyi satranç oynadığını ortaya koydu. Adından da anlaşılacağı üzere sınırlı hafızalı yapay zekanın yani Sınırlı Bellek Yapay Zeka'nın (Limited memory AI'ın) da bazı sınırları var. Bu yapay zeka türü, basit görevleri öğrenmek için çok büyük verilere ihtiyaç duyuyor ve eğitim çevresindeki herhangi bir değişiklikte tamamen baştan eğitim gerekiyor.
Zihin Teorisi Yapay Zeka
Şu anda gelişmekte olan yeni yapay zeka türü Zihin Teorisi (Theory of Mind AI), bir makinenin insan duygularını, inançlarını ve düşünce şekillerini anlama yeteneğini ifade ediyor. Zihin Teorisi bir gün insan duygularını tanıyıp uygun şekilde yanıt verebilir ve kendini buna uyarlayabilir. Korkutucu, değil mi? Bilinçli yapay zekayı okuyana kadar bekleyin.
Özbilinçli Yapay Zeka
Özbilinçli yapay zeka veya kendini tanıyan yapay zeka (Self-aware AI), kendinin ve başkalarının iç durumundan haberdardır. Bu yapay zeka türü insan duygularını, arzularını veya ihtiyaçlarını taklit ederek insan zekasına eş hale gelir. Şu an bilinçli yapay zeka, yalnızca bilim kurgu filmlerinde ve distopik zamanlarda kendine yer bulabiliyor.
Yapay Zeka Kullanım Alanları
Günümüzde işletmeler yapay zekayı mevcut kapasitelerini genişletmek ve müşteri hizmetlerinden ürün geliştirmeye her alanı düzenlemek için aktif şekilde kullanıyor. İşte yapay zekadan yararlanabileceğiniz alanlardan bazıları:
Yaratıcı Yapay Zeka
Hiç yapay zeka kullanarak metin oluşturdunuz mu? Veya yapay zeka tarafından oluşturulmuş görseller tararfından etkilendiniz mi?
Yapay zekanın bu alt kümesi, mevcut verileri sadece analiz etme veya işlemenin ötesinde yeni içerik, veri veya bilgi yaratmaya odaklanıyor. Bu yapay zeka modelleri genellikle metin, resim, ses veya diğer içerik türlerinde yeni ve bağlamsal olarak alakalı çıktılar üretmek için tasarlanır. Bu modeller insan yaratıcılığını taklit eden içerikler üretmek için eğitilebilir ve birçok uygulamada kullanılabilir. Örneğin, Wix'in yapay tasarım zekası, web sitesi geliştirme sürecini kolaylaştırmaya yardımcı olan bir yaratıcı yapay zeka türü.
Aşağıdaki yazılarımız ilginizi çekebilir.
Sohbet Robotları
Yapay zeka sohbet robotları (Chatbots), kullanıcı sorgularını anlamak ve bunlara yanıt vermek için doğal dil işlemeden (NLP) yararlanır. Alexa gibi sesli asistanlardan yukarıda bahsetmiştik. Benzer şekilde çalışan sohbet robotları insan dilindeki sorguları yorumlayıp alakalı yanıtlar verir. Müşteri hizmetleri sohbet robotlarını profesyonel web sitenize, sosyal medya hesaplarınıza entegre edebilir, SMS ile etkinleşen türlerden yararlanabilir ve müşterilerinize gerçek zamanlı olarak destek olabilirsiniz. 600 işletme sahibinin katıldığı bir ankette müşteri hizmetleri en popüler yapay zeka uygulama alanı oldu. Katılımcıların %56'sı bu teknolojiyi halihazırda kullandığını veya kullanmayı planladığını söyledi.
Şimdilik Wix'de sohbet robotu (chatbot) ekleme özelliği bulunmuyor. Ancak Wix Otomasyonlar'ı kullanarak Sohbet Mesajlarını Otomatik Olarak Gönderme veya Sohbet Mesajlarına Yanıt Verme otomasyonu ekleyebilirsiniz. "Online mağazamıza hoş geldiniz!" veya "Müşteri hizmetleri ekibimiz size yakında geri dönecek" gibi genel otomatik mesajlar ayarlayabilirsiniz. Bu sayede küçük görevlerle zaman kaybını önlemiş ve büyük resme odaklanmanıza olanak tanımış olursunuz.
Ürün Önerileri
Ağırlıklı olarak e-ticaret sitesi veya dropshipping alanlarında yer alan yapay zekayla ürün önerileri, müşterilerinizin online alışveriş deneyimini kişiselleştirmenin kolay bir yolunu sunar. Bu yapay zeka araçları kullanıcı davranışı, tercihler ve satın alma geçmişi dahil müşteri verilerini analiz ederek web sitesi veya uygulamada gezinti sırasında alakalı öneriler sunar.
Tahmine Dayalı Analiz
Yapay zekaya hava durumu paternleri, alışveriş trendleri ve satın alma davranışı gibi çok fazla veriyi verip işleyerek kategorize ve analiz etmesini isterseniz sonuçta trend tahminleri ve öngörüler elde edersiniz. Online mağaza sahipleri gelecek sezonda hangi ürünlerin popüler olacağını tahmin etmek için bu yapay zekadan yararlanabilir. Aynı şekilde üreticiler makinelerinin bozulma olasılığının yüksek olduğu dönemleri öngörebilir.
Pazarlama Otomasyonu
Pazarlama otomasyonu araçları, müşteri davranışı analiz edebilir, kitleleri segmentlere ayırabilir, ardından bu verileri kullanarak pazarlama harcamalarınızı daha etkili bir şekilde tahsis etmeniz için öneriler ve analizler sunabilir. Örneğin, Wix Analytics karşılaştırma raporu, sitenizi benzer sitelerle karşılaştırıp geliştirilecek alanlar için değerli içgörüler sağlayarak sitenizin derinlemesine analizini sunar.
Operasyon otomasyonu
Operasyon otomasyonu bir kuruluştaki tekrarlı, manuel ve zaman alan görevleri kolaylaştırmak ve optimize etmek için kullanabileceğiniz bir dizi teknolojidir. Buradaki temel amaç verimliliği artırmak, hataları ve maliyetleri azaltmak, insan kaynaklarını daha stratejik ve yaratıcı işlere yönlendirmektir.
Erişilebilirlik Gelişimi
Erişilebilirlik gelişimi yapay zeka araçları, engelli bireyler için dijital içeriklerin kullanımını iyileştirmek amacıyla tasarlanmıştır. Örneğin, Wix Erişilebilirlik Sihirbazı web sitenizi erişilebilir hale getirmek için kılavuzlar sağlar. Wix bu aracı kullanıcıların kolaylıkla kapsayıcı ve erişilebilirlik standartlarına uygun web siteleri oluşturabilmesi için yarattı.
Yapay Zeka Kullanılan Sektörler
Sıfırdan iş kurmak isteyen bir girişimci veya köklü, kurumsal bir şirket sahibi olmanız fark etmez, her sektörden işletme yapay zekanın sunduğu potansiyeli kendi benzersiz ihtiyaçlarına göre değerlendirebiliyor. Şimdiden birçok sektörde yapay zeka farklı kullanım alanlarıyla başarıyla kullanılmaktadır, işte onlardan bazıları:
Perakende ve E-ticaret
Kişiselleştirme: Sınırlı Hafızalı Yapay Zeka, dijital etkileşimleri gerçek zamanlı olarak işleyip en alakalı ürünü önerebilir. Bu sayede müşterilere bireysel olarak hitap edebilir, kişisel alışveriş deneyimini güçlendirebilirsiniz.
Stok yönetimi: Hangi üründen ne kadar stok kaldığını tahmin etmek mağaza sahipleri için zorlu olabilir. Yapay zeka, satın alma paternlerini analiz ederek üreticilere ne zaman sipariş verileceğini doğru şekilde tahmin edebilir.
Seyahat, Yeme-İçme ve Konaklama
Kişiselleştirilmiş seyahatler: Yapay zeka, satın alma geçmişlerinden yararlanarak kişisel tercihlere uygun seyahat noktaları, seyahat paketleri veya uçuşlar önerebilir. Restoranlar yerel noktaları görünür kılabilir ve aranılan ambiyansa veya mutfağa tam olarak uyan özellikleri vurgulayabilir.
Mevsimsel talep tahminleri: Geçmiş kullanım ve satın alma verilerini analiz eden yapay zeka algoritmaları en yüksek fiyat dönemlerini, indirim dışı tarihleri, çalışma saatlerini, çalışan sayılarını ve rota planlarını belirlemeye yardımcı olabilir.
Sağlık ve Zindelik
Araştırma sentezi: Yapay zeka araçları tıp literatürünü tarayarak en son uygulamaları ve klinik araştırmaları, alanda çalışanların değerlendirmesine sunabilir.
Tarama ve test sonuçları yorumu: Yapay zeka görüntülemeleri hızlıca işleyip anormallikleri tespit edebilir. Test sonuçlarını geçmiş veri paternleriyle birleştirerek potansiyel tanılar önerebilir.
Proaktif takip ve öneriler: Tansiyon gibi sağlık göstergelerini takip eden giyilebilir cihazlar, canlı verileri işleyen yapay zeka araçlarıyla bağlantı kurabilir. Bu araçlar beslenme, uyku, egzersiz ve ilaçlar konusunda zamanında önerilerde bulunabilir.
Tasarım ve Teknoloji
A/B testi: Yapay zeka araçları, web sitesi sayfaları veya uygulama deneyimlerinin çoklu varyasyonlarının performansını takip edebilir ve canlı sonuçlara göre öğelerde ince ayarlar yapabilir. Böylece işletmeler test döngülerini daha hızlı şekilde gerçekleştirebilir.
Hata kontrolü: Yapay zeka araçları kodu tarayabilir, hataları tespit edebilir ve mevcut sistemlerle uyumsuzlukları tahmin edebilir.
Finans, Hukuk ve Profesyonel Hizmetler
Dolandırıcılık tespiti ve güvenlik: Anormallikleri bulmak için patern tespitinden yararlanan yapay zeka tabanlı araçlar potansiyel olarak hileli işlemleri, sahte sigorta taleplerini ve veri ihlallerini yakalayabilir.
Şablon belge, dosyalama ve raporlama otomasyonu: Yapay zeka rapor ve belgeler için metin ve çizelgeleri bir araya getirebilir, sigorta talebi belgeleri oluşturabilir. Fakat siz yine de şimdilik yapay zekadan karmaşık açıklamalar yazmasını beklemeyin.
Gerçek zamanlı fiyat teklifi ve fiyatlandırma: Sigorta poliçeleri ve kira sözleşmeleri, pazar talebindeki artış veya müşteri kullanımındaki değişiklikler gibi değişen koşullara uyarlanabilir.
Üretim
Robotlar: Yapay zeka tabanlı bilgisayar gücüne sahip robotik makineler, tekrarlı ve kurallı görevleri gerçekleştirebilir. İnsanlarla birlikte çalışan kobotlar veya kolaboratif robotlar hareketi algılayabilir, engellerden kaçınabilir ve fiziksel olarak zorlayıcı görevleri yerine getirebilir.
Önleyici bakım: Sensörlerle donatılan makineler çalışma durumunu bildirerek yapay zeka tabanlı araçların aşınma ve yıpranma belirtilerini takip etmesini sağlayabilir. Önleyici tahminler üreticilerin yükseltme, onarım ve değişim için ayırdıkları bütçenin yönetimine destek verebilir.
Kalite kontrolü: Sensörler üretim çıktılarını izleyip tutarsızlık ve hataları belirleyebilir.
Sürdürülebilir tedarik zinciri: Sürdürülebilir ürünlere olan müşteri talebi artıyor. Yapay zeka, şirketlerin karbon emisyonlarını ve atık su kullanımını izleyerek beklentileri karşılamasına yardımcı olabilir. Ayrıca dünya çapındaki yüksek performanslı sürdürülebilir tedarikçilerin öne çıkmasını sağlayabilir.
Lojistik ve Ulaşım
7/24 otomasyon: Robotlar ve otonom forkliftler depo operasyonlarının hiç durmadan devam etmesini sağlayabilir. Şirketler aynı zamanda kendi kendine sürüş teknolojisiyle nakliye kamyonlarının durmadan yük taşıması konusunda denemeler yapıyor.
Personel ve operasyon tahminleri: Yapay zeka en yüksek talep dönemlerini tahmin ederek taşıma ve lojistik şirketlerinin personel ve depoları buna göre hazırlamasını sağlayabilir. Böylece masraflar beklenen gelirle hizalanabilir.
Çevreye olan etkiyi azaltma: Ulaşım ve lojistik şirketleri yapay zeka kullanarak yolculuk verilerini analiz edip rotaları gidilen kilometreyi azaltacak şekilde optimize edebilir. Böylece genel karbon emisyonunda da azalma sağlanabilir.
Eğlence, Spor ve Kültür
Hayranlar için özel deneyimler: Yapay zekaya bir sorgu girmeniz durumunda sezonun en önemli sayıları veya en çok alkışlanan performanslarından oluşan bir derlemeyle kitlelere talep üzerine görüntüler sunabilir.
Antrenman ve performans takibi: Spor ekipmanları ve kıyafetlerinde sağlık monitörleriyle birlikte "akıllı" sensörler kullanarak takımların daha iyi antrenman yapması ve sakatlıkların önlenmesi sağlanabilir.
Prodüksiyon otomasyonu: Video ve ses düzenleme görevleri ve ses mühendisliği yapay zekayla gerçekleştirilip optimize edilerek prodüksiyon süresi kısaltılabilir. Video ve filmlerde otomatik altyazı çevirisi de kullanılabilir.
İçerik üretme ve düzeltme: Birçok farklı internetten para kazanma yolu, içerik üretimiyle sağlanmaktadır. Yapay zekanın sizin için içerikler üretmesini veya içeriğinizi düzeltmesini isteyebilirsiniz. Bu sayede, kültürel yazılar yazdığınız bir blog açarken veya başarılı bir Youtube kanalı oluştururken içerik ile ilgili desteği yapay zekadan alabilirsiniz.
Rami Mert Kandiyoti
SEO and Content Marketing Specialist
